Nieuwsbrief februari 2023

Nieuwsbrief februari 2023

Beste vrienden en partners van Aktion Sühnezeichen Friedensdienste,

Toen de vorige ASF-nieuwsbrief in maart 2022 verscheen, was de oorlog in Oekraïne al gaande. Veel mensen waren op de vlucht voor de agressie en het geweld, en de dreigende escalatie baarde veel mensen zorgen. Inmiddels zijn we een jaar verder en is het einde van de oorlog nog steeds niet in zicht.

Ik probeer in deze nieuwsbrief te beschrijven hoe de oorlog ook het werk van ASF raakt. Onze gedachten gaan nog steeds uit naar de mensen in Oekraïne, vooral naar onze collega, onze partners en vrienden daar.
Jonas Grimmer werkt sinds september als vrijwilliger in de Pauluskerk. Hij neemt ons mee naar deze bijzondere plek in het midden van Rotterdam en vertelt over zijn ervaringen.
ASF zendt elk jaar rond 180 vrijwilligers uit naar verschillende landen. Het verslag van de vrijwilliger Marius Verdaasdonk geeft een indruk van het ASF-programma in Israël.
Niels Krummacher beschrijft hoe zijn tijd als vrijwilliger bij AMOC in Amsterdam zijn leven beïnvloed heeft en Rien van der Velden vraagt om steun aan de Stichting Vrienden ASF Nederland.

Ik wens jullie veel plezier bij het lezen.
Houd moed.

Barbara Schöpping

Hoe de oorlog in Oekraïne ASF als organisatie raakt

Met grote zorg kijken wij naar de oorlog in Oekraïne, die inmiddels al een jaar gaande is en waarvan het einde niet in zicht lijkt. Ook het werk van ASF wordt door de oorlog geraakt. ASF heeft in februari 2022 zijn vrijwilligers uit Oekraïne teruggeroepen. Al in 2014, na de annexatie van de Krim door Rusland en de oorlog in het oosten van Oekraïne heeft ASF zijn vrijwilligers uit deze delen van het land moeten terughalen. Begin maart hebben de vrijwilligers Rusland verlaten. In Belarus zijn al sinds 2020 geen vrijwilligers meer van ASF vanwege de zeer onzekere situatie in het land. In september vorig zijn er geen nieuwe vrijwilligers naar deze landen afgereisd en het is onzeker of en wanneer het verblijf van ASF-vrijwilligers er weer mogelijk is.

Dit raakt ASF diep. De regio was zwaar getroffen door de Tweede Wereldoorlog. Na de val van de Muur konden de eerste ASF-vrijwilligers in Rusland beginnen. Met het doel bij te dragen aan toenadering en betere verhoudingen, en in de hoop op een vreedzaam gezamenlijk bestaan. Later konden vrijwilligers naar Oekraïne en Belarus vertrekken. Vrijwilligers hebben in alle drie landen joodse overlevenden van de Shoah en voormalige dwangarbeiders ondersteund, evenals andere kwetsbare groepen. Vrijwilligers hebben gewerkt bij Herinneringscentra en daar de educatieve diensten ondersteund. De partners waren dankbaar voor de hulp van de vrijwilligers, die ondersteuning valt nu weg.

Voor de partnerorganisaties is het moeilijk, zo niet onmogelijk om door te gaan met hun hulp aan ouderen en kwetsbaren. Veel partners uit Belarus en Rusland moesten het land verlaten, anderen proberen zo goed mogelijk hun werkzaamheden voort te zetten.
In Oekraïne zet de oorlog het hele land zwaar onder druk. Veel partners moesten vluchten, óf naar het buitenland óf in eigen land, en zo hulpbehoevenden achterlaten. De toenemende aanvallen op de infrastructuur raken de energievoorziening. Dat is niet alleen zorgwekkend i.v.m. de winter. Het raakt ook de communicatiemogelijkheden: zonder energie geen internetverbindingen, zonder energie kunnen de mobiele telefoons en computers niet worden opgeladen. Allemaal belangrijk voor de communicatie in het land zelf en ook naar het buitenland.

Onze collega uit Kiev verblijft in het buitenland. Ook voor haar zijn de communicatielijnen naar familie, vrienden en de partners in het land essentieel.
In deze situatie probeert ASF zo goed mogelijk zijn partners te ondersteunen. ASF ondersteunt het transport van hulpgoederen naar de regio van Odessa. Zij hebben medicijnen, toiletartikelen, generatoren en lampen op zonne-energie nodig. ASF blijft waar mogelijk in contact met de partners, bv voor het netwerk van joodse overlevenden uit Oekraïne. Veelal mensen die hun steden of dorpen niet willen of kunnen verlaten. Onze Oekraïense collega speelt een belangrijke rol om de verbinding in stand te houden. Ook voormalige vrijwilligers die in Oekraïne waren proberen hun contacten zo goed mogelijk te ondersteunen en hun netwerk in te schakelen om hulp te verlenen.
Vrijwilligers uit de regio nemen nog steeds deel aan programma’s van ASF. Het afgelopen jaar namen vrijwilligers uit Belarus, Rusland en Oekraïne samen met anderen deel aan het internationale vrijwilligersprogramma van ASF in Duitsland. Zeker vanaf 24 februari voelden zij een grote last op hun schouders en kwamen zij onder druk te staan door de situatie. Vrijwilligers uit deze landen namen ook deel aan verschillende zomerkampen. In september begonnen Oekraïense vrijwilligers hun vrijwilligersdienst in Polen (hier organiseert ASF sinds tien jaar een programma van vrijwilligers uit Duitsland en Oekraïne), en in Duitsland doen vrijwilligers uit Rusland en Belarus mee binnen het internationale programma. Voor sommigen biedt ASF op die manier ook een veilige plek ten aanzien van repressie en geweld in hun land.

Voor wie hierover meer wil lezen: De uitgave 2022/2 van het Duitstalige ASF magazine ‘Zeichen’ houdt zich met de situatie in Oekraïne bezig. Hierin is ook een interview te lezen met de directeur van ASF, Jutta Weduwen, en twee bestuursleden, Gianna Schlichte en Jakob Stürmann, over de gevolgen voor ASF: https://www.asf-ev.de/de/infothek/themen/stimmen-zum-krieg-in-der-ukraine/

ASF vrijwilliger in de Pauluskerk

Mijn naam is Jonas Grimmer en ik ben 19 jaar oud. Ik kom uit Bernau (in de buurt van Berlijn) en mag voor ASF in de Pauluskerk in Rotterdam werken. De Pauluskerk heeft een lange traditie in Rotterdam, vooral wat betreft het werken met drugsverslaafden. Omdat er in Rotterdam een serieus probleem met drugsverslaafden bestond, besloot de kerk verslaafden van straat te halen en te helpen. Dit gebeurde onder het motto ‘Overwin het kwade door het goede’. Deze spreuk is ook vandaag nog terug te vinden in de Pauluskerk. Er mogen in de kerk geen drugs meer worden gebruikt, maar er wordt mensen wel hulp geboden. De dak- en thuislozen die er meestal komen, kunnen er voor weinig geld thee of koffie drinken, doordeweeks een warme maaltijd nuttigen voor 1 euro of gratis sandwiches krijgen. In een kleine tweedehandswinkel is kleding beschikbaar, die gedoneerd wordt. Er zijn maatschappelijk werkers en een arts aanwezig in de kerk. Er is dus altijd iemand beschikbaar die mensen in nood kan helpen.

Het is meestal mijn taak om mensen op te vangen en wegwijs te maken. Ik loop rond, ga naar de mensen toe, vraag hoe het gaat, of ze hulp nodig hebben. Is dat het geval, dan help ik ze zo goed mogelijk zelf of verwijs ze door naar bv de maatschappelijk werker. Soms praat ik langer met een bezoeker en dan valt me op hoezeer het leven op straat effect op de mensen heeft. Ik beheer de kluisjes die de bezoekers in gebruik kunnen nemen om hun spullen overdag veilig te stellen.

Vaak let ik gewoon op, probeer ik agressie te voorkomen, die helaas af en toe voorkomt. Dan is het zaak om de gemoederen te sussen. Ik vraag de ruziënde mensen wat het probleem is en wat ik kan doen om het op te lossen. Omdat de bezoekers vaak dronken zijn, is er snel sprake van geweld. Dan schieten mijn ervaren collega’s te hulp.

Ik ben snel en hartelijk opgenomen in het team en ik voel me veilig, ondanks de risico’s.

De Pauluskerk is een plek waar iedereen welkom is en dat merk je ook. Het is niet altijd even makkelijk de mensen te helpen, maar de dankbaarheid die je ervoor terugkrijgt, maakt het zeker de moeite waard. Ik ben blij met mijn ervaringen in de Pauluskerk. Ik leer veel over mezelf, en leer dankbaar te zijn voor de kleine, waardevolle dingen in het leven. Te vaak zijn die voor ons vanzelfsprekend.

Ik wil ASF hartelijk bedanken voor deze mogelijkheid.

Jonas Grimmer

ASF vrijwilliger in Jeruzalem

Oriëntatiedagen
Op de luchthaven Ben Gurion was er plotseling overal Hebreeuwse schrift, het weer was een stuk warmer dan in Duitsland en ik besefte dat ik nu echt in een ander land was, in een ander werelddeel en voor een jaar heel ver weg van alles wat tot nu toe thuis was geweest. We gingen naar Jeruzalem, verbleven in het ASF-gasthuis en hadden drie weken lang oriëntatiedagen. Deze waren bedoeld om ons langzaam over de cultuurschok heen te helpen en ons voor te bereiden op het werk in onze projecten. Bovendien leerde ik snel mijn medevrijwilligers kennen, die uit het hele land kwamen en aan het eind van de drie weken weer over heel Israël verspreid zouden zijn. De allereerste ochtend in Israël reden we naar het fort van Massada, een belangrijke plaats in de Joods-Israëlische nationale geschiedenis. Toen ik deze gigantische rots bij 38 graden beklom, was ik er vrij zeker van dat ik het ergste deel van het jaar al had overleefd, en toen de zon voor ons opkwam aan de Jordaanse kant van de Dode Zee, was ik behoorlijk overdonderd. Na een rondleiding met een gids reden we naar de Dode Zee. Tot die dag had ik altijd aangenomen dat het wel niet zo indrukwekkend zou zijn, maar verre van dat. Het was prachtig en het drijven op het water versterkte de indruk in een parallelle wereld te zijn beland. De volgende dagen leerden we veel Hebreeuws. In het begin was het makkelijk voor me, ik had thuis al de letters en wat woorden geleerd, maar al snel leerde ik nieuwe dingen. Gedurende deze weken, niet chronologisch, waren er ontmoetingen met religieuze en seculiere Joden, Palestijnen, Settlers en een ongelooflijk indrukwekkende overlevende van de Holocaust die begon te huilen toen ze ons bedankte voor ons werk, hoewel wij toch eigenlijk nog niets hadden gedaan. Er was ook een rondleiding door de Oude Stad, de Westelijke Stad en een dag in Yad VaShem, de centrale gedenkplek voor de Shoah in Israël. Ik heb veel over dit bezoek geschreven op mijn blog, het was een sombere dag omdat het me deed beseffen dat Duits-zijn een enorme last met zich meebrengt die ik soms gewoon van me af wil schudden. Maar het Joodse leven heeft overleefd en is levendiger in Israël dan ooit tevoren. Wij konden dus tijdens de oriëntatiedagen Shabat en het Joodse Nieuwjaar vieren, en het eten voor dit feest zit zo vol symboliek dat er een kleine lezing nodig was om het uit te leggen. Zo doop je op nieuwjaarsdag het brood in honing om een zoet jaar te wensen, een jaar dat veel goeds en weinig kwaad brengt. Gedurende het hele weekend kookten we in groepen voor alle vrijwilligers, wat steeds beter lukte, we leerden elkaar kennen, maakten vrienden, ontdekten de stad en het land, praatten met de projecten over onze werkuren…

Nieuw thuis en Idan HaZahav

…en toen was het alweer tijd om te vertrekken. Met de bus gingen we naar Kirjat HaJovel in het uiterste westen van de stad, waar onze gedeelde flat staat, in de Guatemala Straat. De kamers werden verdeeld en opgeruimd, we deden voor het eerst boodschappen, kookten voor het eerst en gingen, uitgeput, voor het eerst slapen in ons nieuwe huis. Ik had een weekend om alles op orde te brengen, en op zondag, de eerste dag van de week in Israël, ging ik naar het bejaardenhuis Idan HaZahav in het zuidelijke district Katamon. Mijn contactpersoon begroette me bij de receptie en leidde me rond nadat het papierwerk was gedaan. Idan HaZahav heeft vier afdelingen. Op de begane grond is het dagcentrum voor mensen die alleen overdag zorg en gezelschap nodig hebben. Op de eerste verdieping is de afdeling voor dementerenden, op de tweede verdieping is het gewone bejaardentehuis voor mensen die nog veel zelf kunnen, en op de derde verdieping is de afdeling voor mensen die in een rolstoel zitten. Op elke afdeling wonen ongeveer dertig mensen in tweepersoonskamers in twee gangen. Waar de gangen samenkomen is de lift, de eetzaal en de lounge. Veel bewoners brengen hun tijd graag door met kruiswoordpuzzels en het lezen van boeken. Maar sommigen verlangen ook naar gezelschap. Hier ligt mijn belangrijkste taak. Met een oudere dame van de Amerikaanse oostkust luister ik naar klassieke muziek, waarvan zij veel meer weet dan ik en waarover haar enthousiasme aanstekelijk is. Met een Ethiopisch Joodse vrouw oefen ik Hebreeuws, omdat we geen andere gemeenschappelijke taal hebben. Van een in Egypte geboren vrouw krijg ik tips over alle aspecten van het leven, van koken tot zingen, van Joodse gebruiken tot de grote vragen van het leven. De mensen met wie ik hier de dag doorbreng zijn geweldig, ze hebben zoveel meegemaakt en sommigen, lang niet allemaal, vertellen erover. De meesten van hen zijn ouder dan de staat Israël, slechts weinigen zijn hier geboren, en wanneer iemand mij over zijn leven vertelt, is het een verhaal dat onder je huid kruipt. Een vrouw vertelde hoe op Jom Kippoer 1973, tijdens de godsdienst, alle volwassen mannen plotseling opstonden en de zaal verlieten zonder te spreken. Ze vertrokken en kwamen niet allemaal terug. Ze gingen naar de oorlog die Israëls buren die dag zonder waarschuwing waren begonnen. Een andere vrouw werkte destijds bij de Verenigde Naties en mocht de ondertekening van het vredesverdrag bijwonen. Dus de cirkel was rond. Een andere man hielp bij de evacuatie van de stad Pripyat bij Tsjernobyl in 1986. Hij had zich vrijwillig aangemeld. Op een dag vertelde hij me dat hij anders gestorven zou zijn. ‘I would have died.’ ‘Why?’ ‘I would have died of shame.’

Yad Izhak Ben-Zvi

Een paar weken later begon ik te werken bij Jad Izchak Ben-Zvi, een instituut voor de studie van het jodendom in het Oosten en Noord-Afrika, gesticht door de tweede Israëlische president, Izchak Ben-Zvi. Ik werk in de afdeling over het leven van de Noord-Afrikaanse Joden ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Op de eerste dag was er een bijeenkomst met al het personeel, een lezing door de professor en daarna kreeg ik een grote doos met foto’s om aan te werken totdat mijn laptop toegang krijgt tot de interne database. ‘Waarschijnlijk niet veel historische waarde…persfotograaf uit Tunesië…even snel doorkijken en dan wegleggen’. Ik begon de foto’s te bekijken. Tarweoogst…naamloze weg…naamloze brug. Dan plotseling een brandende tankwagen, ervoor een soldaat met een stalen helm, naast hem een Wehrmacht-officier. Wereldoorlog II in Tunesië. Op de volgende foto, een groep Joodse vrouwen op Djerba, Tunesië. De synagoge van dezelfde stad. Een Joodse bruiloft. Opeens was de historische waarde er, mijn afdelingshoofd was heel blij met de vondst en ik had werk voor de komende twee maanden. Alle foto’s moesten worden beschreven, samengevat en geordend in een tabel. Alle 287 foto’s. Het resultaat was, met elke foto een beetje meer, het verhaal van een Joodse persfotograaf uit Sfax in Tunesië die de oorlog en de Duitsers overleefde en een paar jaar later naar Parijs ging, naar Frankrijk. Die het Joodse leven en ook de landelijke landbouwacademie documenteerde. Wiens huis werd getroffen door geallieerde bommen tijdens de bevrijding en die vervolgens het proces, dat leidde tot de onafhankelijkheid van Frankrijk, van dichtbij meemaakte.

Conclusie en dank

Het leven in Israël is opwindend. Ik heb een verkiezing meegemaakt, enkele Joodse feestdagen en ook vreselijke aanslagen niet ver van huis. Ik ben aan de kust geweest, in Tel Aviv en Haifa, in het noorden. Ik ben in Nazareth, Bethlehem en aan de Dode Zee geweest. Ik ben naar kerken, synagogen en de Tempelberg geweest. Om een lang verhaal kort te maken, ik heb een ongelooflijk jaar. Ik wil ook ASF bedanken, met name de baas van het Israëlische gedeelte, Guy Band, die er in alle noodgevallen voor ons is en die de oriëntatiedagen heeft georganiseerd. Veel dank ook aan Azmi, de beste leraar Arabisch die je je maar kunt wensen, bedankt voor de beste falafel tussen Eilat en Rosh HaNikra. Mijn excuses voor alle fouten, die er in de text zitten, Nederlands is niet mijn beste taal, en veel plezier met lezen.

Marius Verdaasdonk

Hoe is het verder gegaan met …? Niels Krummacher

Toen de muur viel wist ik al dat ik – in elk geval tijdelijk – in het buitenland wilde wonen. Terwijl ik op het selectieseminar arriveerde met fantasieën over Amerika, Rusland en Engeland, zette ik aan het eind van dat weekend Nederland op plek 1 van mijn top 3. Niet dat ik geïnteresseerd was geraakt in het voor mij toen nog tamelijk onbekende en kleurloze land onder de zeespiegel in het westen van het Westen, maar de aangeboden projecten leken mij veel interessanter en leerzamer dan wat andere landen op dat moment te bieden hadden. Het voelde als een lot uit de loterij dat ik vervolgens een plek in Nederland kreeg én in het voor mij aantrekkelijkste project, in de voor mij aanlokkelijkste stad aan de slag mocht.

Zodoende begon ik in maart 1996 bij AMOC in Amsterdam en stond ik 4 dagen in de week in een chaotische en intense inloop voor niet-Nederlandse druggebruikers en daklozen. De 18 maanden op deze plek in de stad en de samenleving plantten een zaadje voor mijn latere professie en lieten mij ook wortelschieten in de stad. Het laatste omdat ik er lustig op los leefde om de zware kost die het werk was te compenseren. Aan het einde van mijn diensttijd had ik dan ook het gevoel lekker geland te zijn en leek het mij jammer om dat alweer los te laten. Nog even en dan terug naar Duitsland. Dit bleek het begin van een patroon. Blijven plakken is de toepasselijke Nederlandse omschrijving hiervoor. Eerst een jaartje werken voor het levensonderhoud en toen nog de nodige verblijfsvergunning. Toen het eerste studiejaar om de numerus fixus in Duitsland te omzeilen. Toen nog een jaar en nog een jaar… Het actieve voornemen om terug te keren naar Duitsland liet ik denk ik pas los toen ik voor huis nummer 5 of 6 een huurcontract op mijn naam kreeg. Nu ik voor het eerst legaal woonde, voelde het als een serieuze optie om in Amsterdam te blijven. Toen ik even later ook nog de liefde van mijn leven (blijkt nu na meer dan 20 jaar) tegenkwam, verdween Duitsland nog verder naar het Oosten.

En toch kwam na mijn studie Berlijn weer even als optie in mijn leven. Ik ging er wonen met mijn lief nadat wij een halfjaar door Oost-Europa hadden gereisd. We stonden op het punt om te beginnen aan het ‘serieuze’ werkzame leven en Berlijn leek ons wel wat. Helaas had deze stad weinig meer dan onbetaalde stageplaatsen te bieden terwijl in Amsterdam voor twee afgestudeerde sociaalpsychologen veel mogelijkheden lagen om uitdagend en passend werk te vinden. Dus toch weer terug van terug.

Het zaadje dat bij AMOC geplant was had ongetwijfeld invloed op mijn studiekeuze en leidde ook tot mijn eerste baan bij een organisatie die op o.a. beleids- en interventieniveau op het gebied van drugs en gezondheid werkzaam was. Vandaaruit stapte ik in de zelfstandigheid als psycholoog/trainer, teamcoach en gespreksbegeleider, vooral in het sociale domein.

AMOC bleef altijd als mijn Amsterdams nest in beeld. Tijdens mijn studie werkte ik er als medewerker in de gebruiksruimte, na mijn studie werkte ik veel in het netwerk van AMOC en sinds een aantal jaar begeleid ik er o.a. intervisies met de maatschappelijk werkers. Grappig toeval: we ontmoeten elkaar hiervoor op de zolder van het gebouw waar 25 jaar geleden mijn ASF-collega – en tot op de dag van vandaag dierbare vriend – woonde en wij menige nacht hebben doorgefeest. Hoe het leven kan lopen….

Ook ASF heb ik nooit volledig uit het oog verloren. En door het aangaan van een mentorschap voor een net gearriveerde vrijwilliger heb ik sinds de zomer weer concreet verbinding.

Na meer dan 26 jaar leven in deze stad en dit land, inmiddels met vrouw en 3 kinderen, voel ik me toch wel behoorlijk
ingeburgerd. En toch ben ik ook nog steeds die Oost-Duitse jongen die hier op z’n 18de landde. Lollig om met dit in mijn hoofd nu nieuwe vrijwilligers te ontmoeten en te fantaseren waar zij over 26 jaar zullen zijn.

Niels Krummacher

Wij vragen uw steun

Om ons werk met de jonge betrokken ASF-vrijwilligers in Nederland goed te kunnen verrichten, blijven we afhankelijk van financiële ondersteuning voor onze activiteiten. Activiteiten zijn o.a. de jaarlijkse themabijeenkomsten en de seminars met de vrijwilligers die wij jaarlijks organiseren. De vrijwilligers in ons land zijn werkzaam in herinneringscentra, projecten met gehandicapten en projecten in kwetsbare wijken of plekken waar kwetsbare mensen worden opgevangen. Ze leren hier nieuwe culturen en perspectieven kennen, ervaringen die ze later mee terug naar huis nemen. De oorlog in Oekraïne laat hierbij zien dat het stil blijven staan rond vragen van oorlog en vrede, een van de kerntaken van ASF, relevanter is dan ooit.

Soms kunnen we onze activiteiten (gedeeltelijk) gefinancierd krijgen door fondsen. Maar we blijven afhankelijk van giften van particulieren. Deze giften hebben we de afgelopen jaren ook regelmatig gekregen en kunnen we nog steeds goed gebruiken. We realiseren ons hierbij goed dat veel mensen door de huidige crisis economisch en financieel getroffen worden. Toch vragen wij u een donatie te overwegen. Iedere donatie, hoe groot of klein ook, is meer dan welkom! Sinds 2015 is de Vriendenstichting ASF aangemerkt als algemeen nut beogende instelling (ANBI). Die status is toegekend door de Belastingdienst en biedt fiscale voordelen voor donateurs. Door onze ANBI-status mogen donateurs van onze stichting hun giften aftrekken van hun inkomsten- of vennootschapsbelasting*. Bovendien hoeven wij geen belasting te betalen over nalatenschappen of schenkingen. De donatie kan dus helemaal gebruikt worden om ons werk te ondersteunen.

U kunt om ons te steunen natuurlijk ook gewoon een bijdrage overmaken op banknummer NL64INGB0005035108 ten name van Stichting Vrienden ASF Nederland, Amsterdam. Onder vermelding gift Vriendenstichting ASF.

Met elke bijdrage van uw kant zijn we uiteraard blij!
Rien van der Velden
penningmeester

*Kijk voor details van die voordelen op www.belastingdienst.nl zoekterm anbi